Hiện nay, có rất nhiều các phương pháp can thiệp và điều trị cho trẻ tự kỷ. Ở bài viết này chúng tôi sẽ đề cập tổng quan về phương pháp TEACCH trong dạy và can thiệp cho trẻ tự kỷ.
TEACCH là gì?
TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) là phương pháp giáo dục và dạy học dành cho trẻ bị tự kỷ và các rối loạn phát triển.
TEACCH được phát triển bởi Tiến sĩ Eric Schopler và Tiến sĩ Robert Reichler vào những năm 1960. Nó được thành lập như một chương trình toàn tiểu bang vào năm 1972 và đã trở thành mô hình cho các chương trình khác trên toàn thế giới.
Phương pháp giảng dạy TEACCH được cho là có cấu trúc, tức là việc học được dựa trên một cấu trúc đơn giản và lặp đi lặp lại của nhiệm vụ được thực hiện.
Để áp dụng phương pháp Teacch thành công chúng ta cần áp dụng đầy đủ các nguyên tắc sau:
- Cải thiện sự thích ứng bằng dạy học có ý nghĩa và điều chỉnh môi trường: Môi trường nên điều chỉnh phù hợp với trẻ tự kỷ, trẻ không thể điều chỉnh theo môi trường.
- Cấu trúc hóa hoạt động dạy học: Đây là nguyên tắc chủ chốt của chương trình Teacch
- Trị liệu nhận thức và hành vi diễn ra song song: Việc phát triển nhận thức luôn đồng thời với việc trị liệu về hành vi bởi lẽ chính những vấn đề về hành vi có thể dẫn đến những khó khăn trong nhận thức.
- Chương trình can thiệp được cá nhân hóa : Tức là được thiết kế cho mỗi cá nhân trên cơ sở đánh giá khả năng và nhu cầu của cá nhân đó.
- Phát triển tiềm năng: Việc đánh giá cũng sẽ xác định các kĩ năng đang có trong tiềm năng phát triển để tập trung can thiệp
- Duy trì sự tham gia của cha mẹ: Cha mẹ cũng tham gia vào quá trình hướng dẫn, giảng dạy cho con với những bài tập trong chương trình .
Bản chất của phương pháp TEACCH là quá trình dạy học có cấu trúc .Hiểu một cách đơn giản thì dạy học có cấu trúc chính là cách thức thiết kế và tổ chức hoạt động dạy học theo khuôn khổ , trình tự logic và ổn định.
TEACCH, cũng giống như phương pháp DTT( Discrete trial training) được xây dựng trên cơ sở sử dụng nguyên tắc phân tích hành vi ứng dụng. Nhưng hơn cả, việc áp dụng ABA đơn thuần theo học thuyết của Skinner, TEACCH nhấn mạnh việc sử dụng các quy tắc đã quy ước và các hệ quả dễ đoán khi tuân theo các quy tắc đó.
Các ứng dụng của TEACCH
- Cấu trúc hóa môi trường vật chất
Mục tiêu của việc cấu trúc hóa môi trường vật chất: Tạo ra ranh giới rõ ràng giữa các khu vực khác nhau; Đánh dấu các khu vực khác nhau tương ứng với các hoạt động ; Giảm thiểu những kích thích thị giác và thính giác ảnh hưởng đến việc tham gia vào các hoạt động của trẻ.
Thông thường, môi trường vật chất sử dụng trong can thiệp trẻ em rối loạn phổ tự kỷ có thể bao gồm nhiều cấp độ khác nhau:
Trường=> Lớp=> Khu vực/ góc=> Bàn=> Đồ dùng
*Lưu ý :
- Lớp học chung nhưng không thể thiếu khu vực cá nhân cho trẻ
- Khu vực cá nhân có thể bao gồm: khu vực tự học cá nhân và hướng dẫn cá nhân
- Ngăn các khu vực “động” và “tĩnh”
- Đặt các khu vực có hoạt động hỗ trợ gần nhau
- Cấu trúc lớp học cần ổn định trong một thời gian để hình thành thói quen cho trẻ
- Chuẩn bị và thông báo cho trẻ nếu có sự thay đổi
- Ngoài các khu vực chức năng lớp học có thể bố trí thêm khu vực chơi tự do, khu vực chờ / chuyển tiếp giữa các hoạt động.
- Lịch bằng hình ảnh
Mục tiêu : Xây dựng lịch theo các thói quen hàng ngày ; khi chuyển từ hoạt động này sang hoạt động khác; xử lí những tình huống gây căng thẳng; đưa ra các hoạt mới ; xây dựng một thói quen mới cho trẻ.
Hiệu quả đạt được:
+ Giúp trẻ đối phó với những thay đổi
+ Giúp trẻ giảm căng thẳng
+ Giúp trẻ tăng cường sự độc lập
+ Giúp trẻ phát triển các kỹ năng giao tiếp có sử dụng biểu tượng
+ Khuyến khích những tương tác có ý nghĩa
Có rất nhiều mức độ khác nhau của lịch bằng hình ảnh, bao gồm lịch phân cấp theo thời gian( năm-tháng-tuần-ngày- hoạt động) và theo đối tượng sử dụng( Lớp – nhóm- cá nhân)
*Lưu ý:
Lịch phải dễ hiểu, dễ sử dụng
Lịch được áp dụng ổn định tạo thói quen cho trẻ
Khi có sự thay đổi phải thông báo với trẻ
Sử dụng lịch cần hướng đến việc giúp trẻ tự kiểm soát hoạt động cá nhân .
- Cấu trúc hóa hoạt động :
Cấu trúc hóa hoạt động giúp trẻ nhận ra điều gì mà người lớn trông đợi ở trẻ trong một hoạt động cụ thể .
Cấu hóa hoạt động đưa đến cho trẻ một số thông tin cơ bản: Mục đích của hoạt động là gì? Trong khoảng thời gian này phải thực hiện bao nhiêu hoạt động, nhiệm vụ ; Quy trình thực hiện và khi nào thì kết thúc công việc; Điều gì sẽ xảy ra khi hoạt động kết thúc(trẻ sẽ phải làm gì tiếp, sẽ được hưởng gì nếu hoàn thành công việc,..)
- Hình ảnh và cấu trúc hóa thông tin
Ứng dụng này phát huy thế mạnh thường có ở trẻ rối loạn phổ tự kỷ.
Hiệu quả của hình ảnh hóa thông tin có thể là :
+ Học kỹ năng mới, đặc biệt là các kỹ năng học đường
+ Luyện tập những kĩ năng mà trẻ đã làm được và có thể làm một cách độc lập với sự hỗ trợ của hệ thống hình ảnh
+ Làm cho nhiệm vụ trong các hoạt động nhóm hoặc lớp trở nên dễ hiểu
+ Phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng khám phá.
Giờ học theo chương trình Teacch cần cung cấp đủ 9 nội dung sau đây:
1. Bắt chước (Imitation).
2. Nhận thức (Perception).
3. Vận động thô (Gross motor).
4. Vận động tinh (Fine motor).
5. Phối hợp mắt và tay (Eye-hand integration).
6. Kỹ năng hiểu biết (Cognitive performance).
7. Kỹ năng ngôn ngữ (Verbal performance).
8. Kỹ năng tự lập (Self-help).
9. Kỹ năng bắt chước xã hội (Social performance)
Tác dụng của phương pháp Teacch
Môi trường vật chất theo chương trình Teacch được sắp xếp theo một trật tự, một cấu trúc logic, ổn định phù hợp, việc này giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ có thể hiểu và đoán biết những thứ xung quanh mình. Giúp trẻ trở nên tự tin, hạn chế những hành vi gây rối. Trẻ gặp rối loạn phổ tự kỷ thường gặp khó khăn với những thay đổi, những hoạt động không được báo trước, do đó việc mọi hoạt động diễn ra được minh họa bằng hình ảnh giúp trẻ dễ dàng nhận ra các hoạt động mà mình sẽ phải làm. Cấu trúc hóa hoạt động trong chương trình Teacch còn giúp trẻ dễ dàng nhận ra các thông tin liên quan đến hoạt động như: Làm như thế nào? Thời gian bao lâu? Trình tự các bước. Điểm khởi đầu và kết thúc của một hoạt động, trẻ có thể duy trì hoàn thành công việc và với những trẻ lớn còn có thể thực hiện công việc một cách độc lập theo lịch biểu. Hình ảnh hóa thông tin trong chương trình Teacch giúp trẻ rối loạn phổ tự kỷ đạt được những dấu mốc mới như: Học kỹ năng mới, đặc biệt là các kỹ năng học đường. Luyện tập những kĩ năng mà trẻ đã làm được và có thể làm một cách độc lập với sự hỗ trợ của hệ thống hình ảnh. Làm cho nhiệm vụ trong các hoạt động nhóm hoặc lớp trở nên dễ hiểu. Phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng khám phá .Trẻ được phát huy thế mạnh về nhận thức hình ảnh (đa số trẻ tự kỷ có thể ghi nhớ tốt các nội dung biểu thị dưới dạng hình ảnh)
Cách thực hiện
- Đánh giá khả năng và nhu cầu của trẻ
- Đánh giá môi trường xung quanh trẻ (môi trường tác động trực tiếp) – môi trường học tập theo chương trình Teacch
- Xây dựng lịch biểu/ Bảng biểu/ góc cá nhân trong can thiệp theo phương pháp Teacch
- Xây dựng hệ thống làm việc (hoạt động học- có hình ảnh tương ứng)
- Chuẩn bị đồ dùng trực quan tương ứng với từng hoạt động
- Tất cả mọi người hướng dẫn trẻ dựa theo lịch biểu
MỘT SỐ ƯU KHUYẾT ĐIỂM KHI SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TEACCH
Ưu điểm:
- Dựa trên sở thích, sở trường và nhu cầu của trẻ
- Cả một chương trình đáp ứng với nhu cầu của trẻ
- Trẻ tự kỷ hiểu các yêu cầu và cách đáp ứng thông qua hệ thống hình ảnh hoạt động chi tiết
- Thay thế những hành vi không mong muốn bằng những hành vi mang tính tích cực
- Tập trung vào những kỹ năng của trẻ chứ không phải những khuyết điểm
Khuyết điểm:
- Trẻ bị rập khuôn theo lịch biểu
- Cần nhiều đồ dùng kèm theo ( mỗi hoạt động cần một đồ dùng tương ứng, riêng biệt)
- Rất gò bó tập trung vào những đồ phụ tổ chức( gò bó về vị trí quy định, đồ dùng áp dụng cho mỗi hoạt động)
- Cần nhiều nhân lực để thực hiện
Tài liệu tham khảo
http://www.canthiepsomhcm.edu.vn/day-tre-bang-phuong-phap-teacch/
Mời bạn tham gia Group Thắp đèn xanh – Đồng hành cùng trẻ Tự kỷ để thảo luận, chia sẻ và đồng hành cùng cá