Các Giai Đoạn Của Phương Pháp PECS

Khi dạy trẻ bằng PECS, phương pháp ABA cũng sẽ được kết hợp sử dụng để những thông tin mà PECS truyền tải sẽ được củng cố thêm . Hơn thế, trong giai đoạn đầu dạy trẻ bằng PECS, trẻ thường được dạy tìm những bức tranh mô tả các loại thực phẩm tương ứng để được đổi lấy những thực phẩm mà bé thích. Đây chính là một hình thức khuyến khích động viên bé một cách trực tiếp, tích cực để bé sử dụng hình thức giao tiếp này.

– PECS có thể được dùng trong nhiều cách khác nhau để giao tiếp. Điển hình PECS là các bức tranh về đồ vật (thức ăn, đồ chơi..) Khi trẻ muốn một trong những thứ đó, trẻ đưa tranh cho đối tượng giao tiếp như bố, mẹ, nhà trị liệu, người trông nom hoặc đứa trẻ khác. Đối tượng giao tiếp sau đó sẽ đưa cho trẻ đồ chơi hoặc thức ăn để củng cố giao tiếp. Cuối cùng các bức tranh có thể được thay thế bằng các từ và câu ngắn.

PECS thường được ứng dụng với 6 giai đoạn/ cấp độ khác nhau :

 Giai đoạn 1: Giao tiếp như thế nào?

Mục tiêu: Khi trẻ thấy đồ vật rất thích, trẻ lấy tranh, đưa cho đối tượng giao tiếp, và sẽ bỏ tranh trong tay của đối tượng giao tiếp.

Với giai đoạn 1, chúng ta cần lưu ý những vấn đề sau:

– Cần hai người huấn luyện để dạy trẻ cách vào hoạt động

– Không có sự gợi ý bằng lời nói.

– Giới thiệu một tranh mỗi lần.

– Không nên luyện hết trong một buổi tập. Sắp xếp khoảng 30-40 cơ hội tập giao tiếp mỗi ngày.

– Sử dụng những củng cố khác nhau (v.v. thức ăn, trò chơi).

– Làm cho tranh được phù hợp với khả năng sử dụng tay của trẻ. Tranh cắt gọn gàng, tránh làm nhọn gây sát thương cho tay của trẻ.

Phương pháp dạy: Giai đoạn này cần hai người giao tiếp. Người thứ nhất sẽ đóng vai trò là đối tượng giao tiếp. Người thứ hai sẽ hỗ trợ thể chất . Người thứ hai không có giao tiếp với trẻ và chỉ gợi ý, hỗ trợ từ phía sau. Đối tượng giao tiếp để sẵn bức tranh trên bàn và lôi kéo sự chú ý của trẻ bằng cách đưa ra đồ vật trong tranh. Khi trẻ chú ý và tỏ ý muốn đồ vật đó, người hỗ trợ thể chất sẽ cầm lấy tay trẻ, gợi ý trẻ cầm bức tranh đặt vào tay đối tượng giao tiếp. Người hỗ trợ thể chất dần dần giảm sự gợi ý và để trẻ tự làm một mình.

Hai người giao tiếp nên thay phiên làm đối tượng giao tiếp và người hỗ trợ thể chất.

Giai đoạn 2: Khoảng cách và kiên trì

Mục tiêu: Trẻ tìm cuốn tập, lấy tranh ra, đến gần đối tượng giao tiếp, gây sự chú ý, bỏ tranh trong tay của đối tượng

Phương pháp dạy : Tương tự như giai đoạn 1 nhưng thay đổi về khoảng cách với đối tượng giao tiếp, thay đổi đối tác (bạn bè, cha mẹ, người thân…), môi trường, phạm vi giao tiếp và vị trí để tranh…

Ở giai đoạn này, người hướng dẫn không sử dụng lời nói.

Giai đoạn 3: Phân biệt tranh

Mục tiêu: Trẻ xin đồ vật bằng cách đến gần cuốn tập, chọn đúng tranh, đến gần đối tượng giao tiếp, và đưa tranh cho người ấy.

Phương pháp dạy giai đoạn 3A:

Cho trẻ phân biệt 2 bức tranh, 1 bức tranh có đồ vật trẻ thích và 1 bức tranh có đồ vật trẻ không thích. Cho trẻ chọn tranh , nếu trẻ chọn đúng bức tranh trẻ thích thì khen ngợi và đưa đồ cho trẻ. Nếu trẻ chọn sai, đối tác giao tiếp sẽ đưa cho trẻ đồ trẻ không thích và sau đó cho trẻ làm lại. Trong giai đoạn này, đối tượng giao tiếp sẽ không gợi ý trẻ bằng lời nói.

Lưu ý trong giai đoạn 3A, bố mẹ nên  chuẩn bị một đồ trẻ thích, một đồ trẻ không thích cho quá trình giao tiếp.

 Giai đoạn 3 B:

 Sau khi trẻ biết chọn tranh của đồ vật trẻ thích (giai đoạn 3 A), bước kế tiếp là liên kết tranh và đồ vật. Ở giai đoạn 3B, lựa chọn hai đồ vật trẻ thích.

Phương pháp dạy giai đoạn 3B :

Đối tượng giao tiếp đưa ra cho trẻ hai bức tranh như ở giai đoạn 3A, khi trẻ sắp chọn sai tranh, đối tượng giao tiếp cản trở trẻ và cho trẻ làm lại từ đầu. Nếu trẻ chọn đúng tranh, đối tượng giao tiếp khen ngợi trẻ nhưng chưa đưa đồ cho trẻ ngay mà bảo trẻ “lấy đi” mà không nói tên đồ vật và để trẻ cho tự lấy đồ, nếu trẻ lấy đúng thì cho trẻ lấy và khen ngợi trẻ. Mục đích của giai đoạn này là để xem trẻ có thể liên kết giữa bức tranh và đồ vật thật hay không.

Tiếp tục giai đoạn này, đối tượng giao tiếp đưa ra thêm nhiều bức tranh để trẻ có thể chọn lựa bức tranh trẻ thích với nhiều trở ngại hơn.

Các bước thực hiện: 

Đối tượng giao tiếp: Giới thiệu 2 tranh

Trẻ: Đưa 1 tranh

Đối tượng giao tiếp khuyến khích: “lấy đi” “mời lấy”

Trẻ: Sắp sửa lấy lộn đồ vật

Đối tượng giao tiếp: Cản trở và làm mẫu chỉ đúng tranh

Đối tượng giao tiếp gợi ý: Mở tay bên cạnh đúng tranh

Trẻ: Đưa đúng tranh

Đối tượng giao tiếp Khen (chưa đưa đồ vật)

Bước: Đánh lạc hướng 

Đối tượng giao tiếp “vỗ tay”…

Trẻ: Làm theo yêu cầu

Yêu cầu: Làm lại và Giới thiệu 2 tranh

Trẻ: Đưa tranh

Đối tượng giao tiếp nói: “lấy đi”

Trẻ: Chọn đúng đồ vật

– Để cho trẻ lấy và khen trẻ

– Thay đổi vị trí của tranh và làm lại từ đầu

Giai đoạn 4: Nguyên câu

Mục tiêu: Trẻ xin đồ vật bằng nguyên câu. Trẻ dính tranh đồ vật trên miếng đặt câu (có tranh “cho con” sẵn), lấy miếng đặt câu, và đưa đối tượng giao tiếp. Thông thường, trẻ sẽ có nhiều hơn 20 tranh mà trẻ có thể giao tiếp được với nhiều người khi xong với giai đoạn này.

Phương pháp dạy giai đoạn 4:

Bước 1: Đối tượng giao tiếp dính sẵn tranh “Cho con”, sau đó trẻ tự lấy tranh của đồ vật trẻ thích. Đối tượng giao tiếp sẽ giúp trẻ học cách dán bức tranh bên cạnh tranh “cho con” thay vì đặt vào tay đối tượng giao tiếp. Người hướng dẫn sẽ giúp trẻ đưa miếng đặt câu vào tay đối tượng giao tiếp. Khi đối tượng giao tiếp nhận miếng đặt câu sẽ chỉ và đọc cho trẻ nghe nguyên câu.

Ví dụ : “Cho con xe”

Lưu ý không nên tốn nhiều thời gian đọc lại câu vì trẻ muốn đồ vật và sẽ không đợi lâu được.

Ðiều mới trẻ học là dính tranh trên miếng đặt câu. Vì vậy, lần đầu trẻ tự làm được, nên khuyến khích trẻ bằng cách ra tiếng “ô!” “wow!”.

Bước 2: Trẻ phải lấy tranh “cho con” và dính trên miếng đặt câu. Khi trẻ sắp sửa lấy tranh của đồ vật, người gợi ý sẽ giúp trẻ lấy tranh “cho con” trước. Khi dính tranh “cho con” xong rồi, phần còn lại là giống như bước 1. Vì vậy, để trẻ tự dính tranh đồ vật và lấy miếng đặt câu đưa đối tượng giao tiếp. Khi nhận miếng đặt câu, đối tượng giao tiếp sẽ tiếp tục đọc nguyên câu để trẻ nghe.

 Kỹ năng mới là lấy tranh “cho con” và dính trên miếng đặt câu. Lần đầu trẻ tự lấy tranh “cho con” nên khuyến khích bằng cách khen ngợi con bằng lời nói và biểu cảm khuôn mặt.

Bước 3: “Ðọc” nguyên câu

Mục đích bước 3 là cùng “đọc” nguyên câu. Khi đối tượng nhận miếng đặt câu, sẽ giúp trẻ chỉ mỗi từ khi đối tượng đang đọc. Không cần người gợi ý vì trẻ đã chủ động làm việc. Dần dần, trẻ sẽ không cần nhắc và sẽ chỉ mỗi từ khi đối tượng giao tiếp đọc. Thời gian này giống như trẻ bình thường giao tiếp với người xung quanh. Khi trẻ quen nghe đối tượng giao tiếp đọc chữ khi trẻ chỉ chữ, bước kế tiếp là khuyến khích trẻ nói. Khi trẻ chỉ chữ và đợi người lớn đọc, người lớn đọc một chữ và ngừng lại 3-5 phút (Cho con …). Ðôi lúc trẻ sẽ nói chữ cuối để “đọc” xong nguyên câu. Nếu trẻ nói được, nên khuyến khích trẻ bằng cách ra tiếng và đưa đồ vật. Nêu trẻ không nói, đối tượng giao tiếp vẫn đưa đồ vật.

Lưu ý không nên đòi hỏi trẻ nói trong thời gian tập giao tiếp bằng tranh. Nếu tập nói, nên tập ngoài giờ tập giao tiếp bằng tranh. Vì nếu đòi hỏi trẻ nói, trẻ có thể chán nản và không muốn tiếp xúc với người xung quanh.

– Giảm cỡ tranh: Ðến giai đoạn này, cuốn tập và miếng đặt câu sẽ đầy với tranh. Một cách để có thêm chỗ là giảm cỡ tranh. Bắt đầu giảm cỡ những tranh quen thuộc nhất của trẻ. Kiểm soát khả năng phân biệt tranh và liên kết tranh và đồ vật.

– Nói “không”: Khi mới bắt đầu tập giao tiếp bằng tranh, phụ huynh và giáo viên nên cố không nói “không”  khi trẻ đã xin bằng tranh. Nhưng đến giai đoạn này, sẽ có lúc nói mà không cho. Có những cách nói ‘không’ trong hoàn cảnh tự nhiên:

  • Hũ trống: Chẳng hạn trẻ muốn ăn. Có thể cho trẻ xem một hũ trống và nói “hết rồi” thay vì nói “không cho” trẻ sẽ nhận thức là không còn lại thức ăn khi thấy hũ trống.
  • Cho trẻ chọn đồ vật khác: Có thể chỉ tranh hoặc cho trẻ xem đồ vật mà trẻ có thể chơi.
  • Dạy trẻ “đợi”: Không nên kêu trẻ đợi nếu sẽ không được đồ vật đó sau một thời gian.
  • Làm hợp đồng: Nếu trẻ muốn đồ vật mà giáo viên không đưa ngay được, có thể làm hợp đồng với trẻ. Thí dụ, nếu trẻ dọn dẹp phòng sau khi chơi xong, thì trẻ sẽ được đồ vật trẻ đã xin.
  • “Trong lúc này không được”: Chẳng hạn trẻ muốn chơi ở ngoài khi đến giờ học. Giáo viên có thể dính tranh trên một trang đặc biệt cho những hoạt động không làm được trong thời gian này. Trẻ sẽ biết những hoạt động trên trang ấy sẽ không được thực hiện ngay.
  • Hẹn lại sau: Nếu trẻ có chương trình hoạt động, giáo viên có thể dính tranh trên giờ mà trẻ sẽ được đồ vật. Ví dụ, trẻ đưa giáo viên tranh của bóng. Giáo viên có thể dán tranh bóng trên tranh “chơi ở ngoài’ để trẻ hiểu sẽ được bóng khi chơi ở ngoài.
  • Nói “không”: Trong cuộc sống thực tế sẽ có lúc phải nói “không”. Cho dù trẻ không thích, cũng phải học đôi lúc sẽ không được những gì đã xin.

Giai đoạn 5: Trả lời “Con muốn gì”

Mục tiêu: Trẻ tự xin đa dạng đồ vật và trả lời câu hỏi “con muốn gì”

Lý do: Sau khi trẻ biết trả lời câu hỏi này, giai đoạn 6 sẽ khuyến khích trẻ trả lời thêm câu hỏi.Trẻ đã học cách xin đồ vật. Sau đây sẽ học cách trả lời câu hỏi.

Lưu ý: Ðây là lần đầu đối tượng giao tiếp sẽ hỏi trẻ trực tiếp “con muốn gì”.  Ðến giai đoạn này, trẻ học kỹ năng chủ động xin. Khi trẻ đang học kỹ năng trả lời câu hỏi, nên tiếp tục có cơ hội để trẻ tự xin. 

Bước 1:

Vừa hỏi vừa gợi ý một lúc. Khi hỏi “con muốn gì?”, đối tượng giao tiếp chỉ tranh “cho con” Vì trẻ đã học cách làm nguyên câu, trẻ nên lấy tranh “cho con” + tranh đồ vật, dính trên miếng đặt câu, và đưa cho đối tượng giao tiếp. Nếu trẻ không nhớ, đối tượng giao tiếp có thể giúp trẻ.

Bước 2: Trì hoãn sự nhắc nhở. Khi hỏi “con muốn gì?” đợi 1-2 phút xem trẻ có tự trả lời bằng cách lấy tranh dính trên miếng đặt câu hay không. Nếu không, đối tượng giao tiếp sẽ chỉ tranh “cho con” và làm theo bước 1. Dần dần khoảng giữa lời hỏi và việc chỉ sẽ dài hơn. Mục đích là trẻ tự làm trước khi đối tượng giao tiếp phải chỉ.

Bước 3: Thay phiên giữa sự trả lời và tự xin. Chú ý tiếp tục gây cơ hội khi trẻ tự xin. Chẳng hạn, sau khi hỏi “con muốn gì” mấy lần, có thể đổi trò chơi và lôi cuốn trẻ tự xin. Nhớ khi muốn trẻ chủ động xin, không nên giúp bằng lời nói.

Giai đoạn 6: Bình luận

Mục tiêu: Trẻ trả lời câu hỏi “con muốn gì?”, “con thấy gì?”, “con có gì?”, “con nghe gì?” và “cái gì?” Ðồng thời trẻ chủ động xin và bình luận.

Bố mẹ và giáo viên nên chuẩn bị  tranh “cho con”, tranh “con thấy” và những tranh của đồ vật quen thuộc.

Phương pháp dạy:

Bước 1: Sử dụng tranh “Con thấy” thay vì tranh “cho con”, không nên sử dụng các tranh trẻ thích vì ở giai đoạn này, trẻ sẽ phải bình luận chứ không được chơi với các đồ vật này. Tập cho trẻ trả lời câu hỏi “Con thấy gì?” giống như trả lời câu hỏi “Con muốn gì?”

Bước 2: Phân biệt giữa những câu hỏi khác nhau.

Sử dụng cả 2 tranh “cho con” ở bên phải và “con thấy” ở bên trái. Sử dụng những bức tranh có đồ vật trẻ thích. Hỏi “con thấy gì?”. Sau khi trẻ trả lời, hỏi “con muốn gì?”.

Nếu trẻ lộn tranh, sử dụng 4-bước sửa sai. 1) Mẫu : chỉ đúng tranh 2) Gợi ý : hỏi lại câu hỏi lần nữa 3) Đánh lạc hướng 4) Lập lại : bỏ 2 tranh trên cuốn tập và hỏi lại.

Bước 3:

Tiếp tục lôi cuốn chủ động xin. Trong giờ học sau khi hỏi câu hỏi, nên cơ hội trẻ chủ động xin.

Bước 4: Chủ động bình luận

Khi trẻ có thể trả lời câu hỏi, đối tượng giao tiếp xây dựng môi trường và đợi trẻ tự bình luận. (Đối tượng giao tiếp đợi một vài giây phút trước khi hỏi).

Ðặt câu

Từ hộp, giáo viên lấy ra một đồ vật

‘Ô! con thấy gì vậy?’

Con thấy con chó.

Từ hộp, giáo viên lấy ra một đồ vật

‘Ô! gì vậy?’

Con thấy con thỏ.

Từ hộp, giáo viên lấy ra một đồ vật

‘Ô!’

Con thấy con mèo.

Từ hộp, giáo viên lấy ra một đồ vật

Con thấy con bò.

***Tính từ và đặc điểm

Mục tiêu: Trẻ xin đồ vật trước mặt và đồ vật không ở trước mặt bằng cách ghép 3 tranh làm nguyên câu có một tính từ/ đặc điểm.

Đối tượng giao tiếp 

  • Giới thiệu hai cục kẹo (vàng và đỏ)
  • Ðưa câu có 2 tranh “Cho con” + “kẹo”
  • Mời lấy cục kẹo

Trẻ: 

  • Trẻ sắp lấy màu vàng
  • Giúp trẻ lấy tranh “vàng” và dính lên miếng đặt câu

Đối tượng giao tiếp vừa đọc vừa chỉ “Cho con kẹo vàng” và đưa kẹo vàng cho trẻ

Giống như khi trẻ làm nguyên câu, lần này thêm bức tranh có những đặc điểm của đồ vật mà trẻ thích. Tập cho trẻ ghép câu và thêm tính từ ở đằng sau.

Nguồn: Thắp Đèn Xanh- Đồng Hành Cùng Trẻ Tự Kỷ

Mời bạn tham gia Group Thắp đèn xanh – Đồng hành cùng trẻ Tự kỷ để thảo luận, chia sẻ và đồng hành cùng các trẻ Tự kỷ!

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *