Một chế độ dinh dưỡng là nền tảng cho một hành trình phát triển về thể chất, trí não và tinh thần của trẻ. Chế độ dinh dưỡng lành mạnh và hợp lý đồng hành cùng chúng ta từ khi còn là bào thai cho đến cuối đời. Đặc biệt, đối với trẻ VIP, chế độ dinh dưỡng còn ảnh hưởng đến quá trình điều trị, hòa nhập cộng đồng của trẻ. Vậy, có những chế độ dinh dưỡng nào dành riêng cho trẻ có nhu cầu đặc biệt? Chế độ dinh dưỡng nào phù hợp với thiên thần nhỏ của ba mẹ?
Gluten Free – Casein Free (GFCF) là chế độ ăn kiêng phổ biến được rất nhiều bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng nghiên cứu và áp dụng cho trẻ có nhu cầu đặc biệt. Chế độ ăn GFCF tuân thủ nguyên tắc: Tránh các thực phẩm chứa Gluten, các thực phẩm chứa Casein.
Tại sao lựa chọn GFCF dành cho trẻ đặc biệt?
Gluten (trong lúa mì, lúa mạch đen, lúa mạch, và có thể yến mạch) và protein sữa bò (bao gồm cả casein, β-lactoglobulin, α-lactalbumin có trong tất cả các sản phẩm sữa, kể cả sữa, sữa chua, pho mát, kem, caseinate) có thể gây ra một số vấn đề đáng quan ngại:
- Đây là những tác nhân gây dị ứng cấp tính và mạn tính.
- Trẻ đặc biệt thường thiếu hụt enzym lactase – enzyme phân giải đường lactose (đường trong sữa). Khi lượng lactose dư thừa không được phân giải sẽ gây nên các tình trạng như đầy hơi, khó tiêu, phân sống, tiêu chảy.
- Một số peptide từ gluten và casein có thể liên kết với các thụ thể opioid trong não, và có thể có một hiệu ứng mạnh mẽ lên hành vi của con người (tương tự như heroin hoặc morphin), gây ra các vấn đề bao gồm buồn ngủ, sự phấn khích, không chú ý giới hạn hoạt động của mình trong không gian nhỏ hẹp, tăng động, hành vi hung hăng và tự làm đau bản thân, rối loạn giấc ngủ giống như opioid. Vấn đề này dường như là do không có khả năng tiêu hóa hoàn toàn gluten và casein peptide thành các phần tử amino axit đơn lẻ, và do viêm ruột, cho phép gluten và casein peptide xâm nhập vào máu và tiếp cận các thụ thể opioid trong não.
- Việc dùng những thực phẩm gây dị ứng gây ra những vấn đề đường ruột: Tăng vi khuẩn có hại, giảm vi khuẩn có lợi => rò dưỡng chất đường ruột => ảnh hưởng hệ thần kinh => căn nguyên của bệnh rối loạn phổ tự kỷ.
Những thay đổi tích cực khi áp dụng chế độ ăn GFCF
GFCF mang lại những thay đổi tích cực cho trẻ sau khoảng 3-6 tháng áp dụng.
- GFCF giúp nâng cao và phát triển chức năng não bộ.
- Cải thiện khả năng ngôn ngữ và giao tiếp.
- Cải thiện chất lượng giấc ngủ.
- Cải thiện tình trạng tăng động giảm chú ý.
- Cải thiện hệ tiêu hóa.
- Hạn chế mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp trên, viêm tai, viêm mũi,…
- Cải thiện các vấn đề về da, nhiễm nấm, dị ứng,…
Lời khuyên dinh dưỡng khi áp dụng chế độ GFCF
Thực phẩm hạn chế dùng
- Thực phẩm chứa Gluten: Bột mì, bánh ngọt, bánh bông lan, bánh mì, yến mạch, bánh quy,…
- Thực phẩm chứa Casein: Sữa bò, sữa dê, chế phẩm sữa động vật: sữa chua, phomai, kem,…
- Thực phẩm nguy cơ dị ứng: Sữa bò, đậu nành, lạc,…
- Thực phẩm biến đổi gen, chứa hoóc môn tăng trưởng: Sữa bò, ngô ngọt, đậu nành, rau củ trái mùa,…
- Thực phẩm chứa đường tinh luyện, đường hoá học: Bánh kẹo ngọt, nước ngọt,…
- Thực phẩm chứa phẩm màu, phụ gia, chất bảo quản: Đồ đóng hộp, nước tăng lực, bánh kẹo,…
- Thực phẩm chứa chất kích thích (nicotin, cafein) : Nước ngọt, nước tăng lực, đồ uống có gas, socola,…
Thực phẩm khuyên nên dùng
- Chế độ ăn đa dạng thực phẩm, cân bằng các nhóm chất, thực phẩm có nguồn gốc thực vật hữu cơ…
- Thực phẩm giàu GABA: Mầm gạo lứt hữu cơ, ngũ cốc, trái cây, lòng đỏ trứng, thịt heo nạc, cá hồi,…
- Thực phẩm giàu Omega 3 và Choline: Dầu hạt lanh, hạt chia, dầu cá, cá hồi, cá trích,…
- Thực phẩm giàu Acid Folic: Ngũ cốc, rau lá xanh, quả mọng, súp lơ, bắp cải,…
- Thực phẩm giàu chất xơ prebiotics (FOS, Inulin,…) và probiotics: Ngũ cốc, rau quả, trái cây, sữa bổ sung,…
- Thực phẩm giàu canxi: Các loại hạt: hạt lanh, kê, diêm mạch, sữa, cá mòi,…
- Thực phẩm giàu sắt, kẽm, magie: Thịt bò, cua, tôm, ngũ cốc, thực phẩm bổ sung,…
- Thực phẩm giàu vitamin nhóm B: Rau lá xanh, trứng, sữa,…
- Thực phẩm giàu vitamin C, chất chống oxy hoá: Ớt chuông, dưa lưới, ổi, trái cây mọng,…
- Các sản phẩm dành riêng cho trẻ đặc biệt.
Tối ưu hóa chế độ dinh dưỡng
Đảm bảo cân đối: Chế độ dinh dưỡng của trẻ đặc biệt nên được thiết kế sao cho đảm bảo cân đối giữa các nhóm thức ăn. Điều này đặc biệt quan trọng để đảm bảo trẻ nhận đủ chất dinh dưỡng cần thiết. Hãy đảm bảo rằng họ có đủ protein, vitamin, khoáng chất và hydrat hóa cho sự phát triển tốt.
Xem xét thức ăn dị ứng: Nếu trẻ của bạn có dị ứng thực phẩm, đảm bảo loại trừ những thức ăn gây ra phản ứng dị ứng trong chế độ dinh dưỡng của họ. Thay thế chúng bằng các thực phẩm thay thế có chứa các chất dinh dưỡng tương tự.
Kiểm soát đường huyết: Trẻ mắc tiểu đường cần kiểm soát đường huyết một cách cẩn thận. Họ nên tuân thủ chế độ ăn uống có ít đường và chú ý đến việc kiểm tra đường huyết theo hướng dẫn của bác sĩ.
Thay đổi chế độ dinh dưỡng theo thời gian
Điều chỉnh theo sự phát triển: Chế độ dinh dưỡng của trẻ đặc biệt cần được điều chỉnh theo thời gian và sự phát triển của họ. Hãy thường xuyên đánh giá và thay đổi chế độ ăn uống để đảm bảo rằng nó vẫn phù hợp với nhu cầu của trẻ.
Theo dõi và đánh giá: Theo dõi sự phát triển và tình trạng sức khỏe của trẻ là quan trọng. Điều này có thể giúp bạn xác định xem chế độ dinh dưỡng hiện tại có hiệu quả hay không và có cần điều chỉnh thêm không.
Kết luận
Tối ưu hóa chế độ dinh dưỡng cho trẻ đặc biệt đòi hỏi kiến thức và quan tâm đặc biệt. Bằng cách hiểu rõ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ và tuân thủ các hướng dẫn cụ thể, ba mẹ có thể đảm bảo rằng trẻ có cơ hội phát triển khỏe mạnh và hạnh phúc. Hãy luôn tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng theo thời gian để đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho trẻ.