Mô tả chung
Một trong những phương pháp hiệu quả nhất để dạy ai đó làm việc gì là chỉ cho họ cách làm việc đó như thế nào. Mục tiêu của biện pháp làm mẫu này là diễn tả lại một cách chuẩn xác hành vi mục tiêu cần học (behavior target) để người học có thể bắt chước theo. Trẻ em có thể học rất nhiều từ việc quan sát hành vi của cha mẹ, anh chị em, bạn bè và thầy cô, nhưng chúng ta cần hướng dẫn cho trẻ biết những hành vi nào mới nên học theo.
Thông tin cơ bản
Phương pháp Làm mẫu đã được chứng minh là sẽ mang lại những kết quả tích cực đối với trẻ em và thanh thiếu niên với các đặc điểm:
-Tuổi từ 3-18
– Được chẩn đoán mắc tự kỷ, hội chứng Asperger và các rối loạn phát triển lan tỏa khác.
– Những người cần cải thiện kỹ năng giao tiếp và tương tác, kỹ năng chơi; chức năng nhận thức; tự chịu trách nhiệm; các vấn đề về hành vi; và điều chỉnh cảm xúc và giác quan.
Mô tả cụ thể
Có 2 dạng làm mẫu là làm mẫu bằng hành động trực tiếp và làm mẫu qua video.
Làm mẫu trực tiếp là khi một người tiến hành làm mẫu hoặc diễn tả hành vi mục tiêu với sự có mặt của trẻ. Khi làm mẫu trực tiếp, cần lưu ý:
– Đảm bảo rằng trong môi trường phù hợp luôn có một người có khả năng làm mẫu hành vi mục tiêu. Một môi trường lí tưởng là một môi trường mà trong đó bạn có thể diễn tả tự nhiên những kỹ năng hay hành vi này trong bất cứ tình huống nào.
– Đảm bảo rằng hành vi luôn được diễn tả một cách thống nhất (hay nói cách khác hành động phải giống nhau trong tất cả các lần làm mẫu).
Làm mẫu qua video là khi bạn thu hình một người đang làm mẫu hoặc diễn tả hành vi mục tiêu. Hãy luôn ghi nhớ những điểm sau:
– Bất cứ ai khả năng diễn tả hành vi mục tiêu một cách chính xác và độc lập đều có thể thực hiện làm mẫu, bao gồm cả người mắc hội chứng tự kỷ đó ( Lưu ý rằng nếu để trẻ tự làm mẫu và ghi hình thì video sẽ phải chỉnh sửa rất nhiều)
– Hãy đảm bảo rằng bạn là người quay đoạn phim để trẻ có thể thấy được hành vi mục tiêu từ góc nhìn của người thực hiện hành vi.
– Đảm bảo rằng đứa trẻ chú ý vào video và hứng thú với đoạn phim đó.
– Chỉ ra những bước/đặc điểm quan trọng cho trẻ trong khi xem đoạn phim.
Hãy đảm bảo chất lượng video là tốt nhất có thể. Tuy mất nhiều thời gian và công sức ban đầu để làm video, đây sẽ là một công cụ giáo dục dễ sử dụng, có hiệu quả về mặt kinh tế và thời gian (cùng một đoạn phim nhưng có thể được sử dụng bởi nhiều cá nhân trong vào bất cứ thời gian nào)
Ví dụ
Cô Henderson đã thử phương pháp làm mẫu qua video với con trai của cô ấy là Steve. Steve 16 tuổi, mắc hội chứng Asperger và mẹ của cậu muốn cậu trở nên độc lập hơn. Chẳng hạn, cô ấy muốn Steve học tự làm bữa trưa trước khi cậu tới trường.
Steve có vẻ gặp phải khó khăn khi thực hiện kỹ năng này trong đời sống hàng ngày trừ khi mọi thứ trong phòng bếp đã được xếp đặt giống hoàn toàn như trong video. Nhưng cô Henderson còn 3 đứa con nữa, nên phòng bếp không bao giờ trông giống như trong video cả!
Cô Henderson quyết định thử phương pháp làm mẫu trực tiếp với Steve. Anh trai 17 tuổi của Steve làm mẫu một ngày và cô Henderson sẽ làm mẫu ngày tiếp theo. Bởi vì làm mẫu trực tiếp có nhiều thay đổi hơn nên mất nhiều thời gian hơn để Steve hiểu được cách chuẩn bị bữa trưa cho chính mình. Nhưng cuối cùng thì Steve cũng đã có thể xử lý được, và cậu có thể tự làm bữa trưa ngay cả khi phòng bếp mỗi ngày lại nhìn khác hơn một chút.
Nguồn: A Parent’s Guide to Evidence-Based Practice and Autism
Mời bạn tham gia Group Thắp đèn xanh – Đồng hành cùng trẻ Tự kỷ để thảo luận, chia sẻ và đồng hành cùng các trẻ Tự kỷ nhé!