Thông thường, các triệu chứng của ADHD (Rối loạn tăng động giảm chú ý) bắt đầu xuất hiện ở độ tuổi từ 3 đến 6 tuổi. Bản thân việc cố gắng kiểm soát tình trạng này đã là một nhiệm vụ lớn và đối với trẻ em, điều đó còn khó hơn. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp điều trị khác nhau để kiểm soát những hành vi, triệu chứng của trẻ ADHD. Chế độ dinh dưỡng khoa học là một trong những cách có thể giúp con kiểm soát tình trạng này. Dưới đây là một số những thực phẩm trẻ ADHD nên ăn và không nên ăn, cha mẹ có thể tham khảo và lưu ý lựa chọn những thực phẩm tốt và phù hợp cho con.
Những thực phẩm trẻ ADHD nên ăn
Thực phẩm giàu Omega-3
Omega-3 là một trong số các chất quan trọng đối với sự phát triển của não bộ và chức năng của hệ thần kinh. Trong rất nhiều nghiên cứu khoa học đã cho thấy, người bệnh tự kỷ sẽ có nhiều nguy cơ bị thiếu hụt hoặc mất cân bằng giữa Omega-3 và axit béo Omega-6 bên trong máu. Do đó, các bậc phụ huynh nên chú ý bổ sung đầy đủ và cân đối lượng Omega-3 cần thiết cho cơ thể của trẻ. Bổ sung Omega-3 mỗi ngày sẽ giúp cho trẻ giảm bớt tình trạng lo lắng, hung hăng, tăng động, bốc đồng, gia tăng sự tập trung, chú ý và cải thiện khả năng ngôn ngữ.
Những thực phẩm chứa nhiều Omega 3 là cá hồi, cá thu, cá cơm, cá trích, đậu nành, quả óc chó, hạt chia, bông cải, súp lơ,…
Bổ sung vitamin D
Vitamin D có rất nhiều vai trò đối với sức khỏe, trong đó phải kể đến tác dụng điều hòa và cân bằng hệ miễn dịch của cơ thể. Đã có những nghiên cứu chỉ ra trẻ em có thiếu hụt vitamin D sẽ có nguy cơ mắc phải chứng tự kỷ cao hơn những trẻ khác. Bên cạnh đó, vitamin D giúp bảo vệ và chống lại các tác nhân gây tổn thương đến DNA, hỗ trợ chữa lành các tổn thương, giảm stress, hạn chế các cytokine viêm bên trong não từ đó ngăn chặn được các chứng rối loạn.
Nhu cầu vitamin D cho trẻ từ 400-600 UI trên ngày. Một số thực phẩm giàu vitamin D như tôm, cá, nấm, trứng, yến mạch, sữa nguyên kem,… Tuy nhiên hàm lượng vitamin D trong thực phẩm tự nhiên cơ bản là hạn chế và không đủ cho nhu cầu hàng ngày. Do đó, cha mẹ nên cân nhắc và tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để có giải pháp giúp bổ sung đủ nhu cầu hàng ngày cho bé.
Tăng cường thực phẩm giàu sắt và vitamin C
Sắt là một chất cần thiết đối với não bộ, nó tham gia vào quá trình tổng hợp và hình thành chất dẫn truyền thần kinh myelin. Để quá trình phát triển của não bộ diễn ra bình thường, bạn cần cung cấp đủ sắt theo đúng nhu cầu về độ tuổi, đặc biệt là những trẻ đang mắc chứng tự kỷ. Hơn nữa, sắt cũng là một thành phần cấu tạo hồng cầu – loại tế bào có chức năng chuyên chở oxy và chất dinh dưỡng cung cấp cho các mô và cơ quan trong cơ thể.
Một số thực phẩm giàu sắt nên dùng là gan, thịt đỏ, rau lá xanh, lòng đỏ trứng,… Ngoài ra để quá trình hấp thu sắt đạt hiệu quả cao cha mẹ nên hướng dẫn và cho con ăn các thực phẩm giàu sắt kết hợp với vitamin C như đu đủ, ớt chuông, cải xanh, dâu tây, kiwi, ổi… Hơn nữa, các nghiên cứu trên người và động vật cho thấy vitamin C giúp giảm sự hưng phấn quá mức ở người, giảm các hành vi lặp đi lặp lại nhiều lần trên động vật thực nghiệm – đây là một trong các triệu chứng đặc trưng của bệnh tự kỷ.
Vitamin B6 và Magie
Vitamin B6 và Magie có vai trò trong việc cải thiện các biểu hiện suy nhược thần kinh, mệt mỏi nói chung. Trong một số nghiên cứu trên trẻ tự kỷ nhận thấy sự thay đổi về hành vi, khả năng ngôn ngữ, ăn nói, cải thiện sự bốc đồng, gia tăng chỉ số IQ, EQ và các kỹ năng xã hội khi trẻ được bổ sung magie và vitamin B6 đúng cách.
Tùy vào từng độ tuổi khác nhau mà nhu cầu magie và vitamin B6 cũng sẽ khác nhau. Hàm lượng hai vi chất này có nhiều trong các loại thực phẩm như: quả bơ, các loại hạt (hạnh nhân, hạt điều, hạt bí, hạt hướng dương), các loại đậu (đậu xanh, đậu lăng, đậu hà lan, đậu nành), cá hồi, cá ngừ, trứng,… Vì vậy rất dễ đáp ứng đủ nhu cầu nếu trẻ có chế độ ăn đa dạng và cân đối. Trong trường hợp chế độ ăn của bé quá ngặt nghèo hoặc ăn được ít, cha mẹ nên tham khảo ý kiến chuyên gia và bác sĩ để có sự bổ sung thay thế phù hợp nhé.
Những thực phẩm trẻ ADHD cần tránh và hạn chế
Thực phẩm chế biến sẵn
Thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có ga, đồ ăn vặt, bánh kẹo ngọt đều rất không lành mạnh cho trẻ. Những thực phẩm này chứa một hàm lượng cao đường, chất bảo quản, chất tạo hương vị, màu nhân tạo và nhiều chất phụ gia khác nữa, chúng trực tiếp gây cản trở tiêu hóa và hấp thu của trẻ. Các nghiên cứu từ chuyên gia xác nhận rằng tiêu thụ nhiều sản phẩm chế biến sẵn và đồ ăn vặt có nguy cơ cao mắc các bệnh chuyển hóa bao gồm thừa cân, béo phì, tiểu đường, tim mạch ở trẻ em nói chung, vì vậy đối với các bé “đặc biệt” cha mẹ cần hết sức chú ý.
Thực phẩm giàu Casein
Casein là một loại protein có từ sữa, khi chúng tiếp xúc với acid dạ dày sẽ làm sản sinh ra exorphin. Chất này sẽ bám chặt vào hệ thần kinh và gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng, điển hình là tình trạng sương mù não. Đây là một thuật ngữ được dùng để diễn tả sự khó khăn trong việc tập trung hoặc tạo ra cảm giác mơ hồ về các hành vi, hoạt động mà bản thân thực hiện. Trong nhiều nghiên cứu đối với trẻ bị tự kỷ, các chuyên gia cho biết rằng, khi trẻ dần được loại bỏ sữa và những thực phẩm từ sữa ra khỏi chế độ ăn hàng ngày sẽ giúp trẻ dần cải thiện khả năng ngôn ngữ, trẻ nói được nhiều hơn, hạn chế các hành động bộc phát và một số vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa.
Tuy nhiên cần lưu ý rằng, casein là protein chiếm tỷ lệ lớn trong sữa động vật ngoài trừ sữa mẹ (chỉ khoảng 20-30%) vì vậy việc duy trì chế độ ăn sữa mẹ cần được đảm bảo đối với trẻ. Hơn nữa, sữa là một thực phẩm cung cấp canxi có giá trị sinh học cao giúp xây dựng hệ xương, răng chắc khỏe và điều hòa hoạt động thần kinh-cơ của cơ thể. Do đó, cha mẹ có thể tìm hiểu và lựa chọn các sản phẩm sữa giàu đạm whey, tránh casein để có được ưu điểm này của sữa. Trong trường hợp chế độ ăn của bé loại bỏ sữa hoàn toàn, cha mẹ lưu ý xây dựng thực đơn phù hợp và xem xét bổ sung canxi chế phẩm để đảm bảo con được phát triển tối ưu
Thực phẩm giàu Gluten
Gluten trong lúa mạch, lúa mì có thể gây nên tình trạng viêm nếu ăn quá nhiều. Các chuyên gia cho biết, cơ thể của trẻ nhỏ có thể sinh ra kháng thể với gluten, vì thế khi dung nạp lượng chất này sẽ làm gia tăng khả năng viêm não, dẫn đến một số triệu chứng nguy hiểm như mất trí nhớ, buồn nôn, lú lẫn,… Nhìn chung, các đồ ăn có chứa gluten đều có khả năng gây nên những ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng của hệ thần kinh. Nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu về chứng bệnh tự kỷ cho biết, chức năng của trẻ bị tự kỷ đã bị suy giảm sẵn, khi dung nạp thêm gluten sẽ làm cho các triệu chứng gia tăng mạnh mẽ.
Đường tinh chế
Các bậc phụ huynh nên kiêng đường tinh ra khỏi chế độ ăn uống mỗi ngày của những trẻ bị tự kỷ. Bởi vì đường không chỉ làm gia tăng nguy cơ bị viêm mà còn làm ảnh hưởng đến hoạt động của các tế bào não. Bên cạnh đó, nó còn có thể gây nghiện, đối với những trẻ bị tự kỷ nếu sử dụng đường quá nhiều có thể làm sản xuất ra các insulin ở bề mặt của tế bào não với số lượng cao hơn so với bình thường. Vì thế, để cải thiện tình trạng kém tập trung, giúp giảm bớt tính bốc đồng ở những trẻ bị tự kỷ, cha mẹ nên tránh sử dụng đường cho trẻ.
Cần phân biệt rằng, đường là một thức ăn chính cung cấp năng lượng cho não nhưng cha mẹ nên lựa chọn các thực phẩm giàu chất bột đường (đường phức) như gạo, khoai, củ,… Bởi đi kèm với nó là các chất chuyển hóa đường đăc biệt là Vitamin B1 mới giúp chuyển hóa năng lượng diễn ra một cách tự nhiên, sinh lý. Hạn chế sử dụng đường tinh chế được chế biến sẵn, hấp thu nhanh vì thiếu đi các vi lượng từ đó tạo thành năng lượng “rỗng”.
Vai trò của việc duy trì trạng thái cân bằng nước tron quản lý ADHD
Các lợi ích của việc duy trì trạng thái cân bằng nước: Sự duy trì trạng thái cân bằng nước đúng cách quan trọng cho tất cả trẻ nhỏ, nhưng nó càng quan trọng đối với những trẻ ADHD. Sự mất nước có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng ADHD, gây nên sự nổi loạn tăng động và dễ cáu giận. Hãy đảm bảo con bạn uống đủ nước trong suốt cả ngày.
Một số gợi ý thực tế để đảm bảo duy trì trạng thái cân bằng nước: Khuyến khích con bạn mang theo chai nước tái sử dụng và uống nước thường xuyên. Đặt lịch nhắc nhở con uống nước qua cả ngày. Bổ sung thực phẩm giàu nước như dưa hấu và dưa chuột vào chế độ ăn của con.
Câu hỏi thường gặp về ADHD và chế độ ăn
1. Làm thế nào để tăng sự tập trung của trẻ ADHD thông qua chế độ ăn?
Bằng cách bổ sung thực phẩm giàu axit béo Omega-3, Vitamin D, tăng cường thực phẩm giàu sắt và Vitamin C, Vitamin B6 và magie vào chế độ ăn của trẻ.
2. Nên tránh thực phẩm nào khi có trẻ ADHD?
Hạn chế đồ ăn và đồ uống có đường, chất phụ gia và chất bảo quản nhân tạo.
3. Có cách nào để làm cho chế độ ăn của trẻ ADHD hấp dẫn hơn?
Thử kết hợp thực phẩm ngon miệng với thực phẩm có lợi cho tập trung của trẻ.
4. Có hiệu quả nếu chỉ thay đổi chế đọ ăn của trẻ ADHD?
Chế độ ăn chỉ là một phần trong quản lý ADHD, nhưng nó có thể giúp cải thiện các triệu chứng cơ bản.
5. Cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thay đổi chế độ ăn của trẻ không?
Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi thay đổi chế độ ăn của trẻ, đặc biệt với trẻ đang dùng thuốc.