Hiện nay, có rất nhiều các phương pháp can thiệp và điều trị cho trẻ tự kỷ. Chúng tôi sẽ đề cập tổng quan về phương pháp PECS trong dạy và can thiệp cho trẻ tự kỷ.
PECS (Picture Exchange Communication System) là một dạng của AAC ( hình thức giao tiếp thay thế và tăng cường) giúp trẻ có thể học cách giao tiếp. PECS đặc biệt hữu hiệu đối với các trẻ em chậm phát triển ngôn ngữ, tự kỷ hoặc các trẻ em khác có triệu chứng chậm phát triển ngôn ngữ khác. PECS được nhà tâm lý nhi, Andrew Bondy và nhà âm ngữ trị liệu, Lori Frost đề ra trong Chương trình tự kỷ Delaware.
– Sử dụng những phương pháp dựa trên nguyên lý ABA để trao đổi hình ảnh lấy những gì trẻ muốn
– Khi trẻ muốn một món đồ chơi nào đó, trẻ có thể chọn ra bức tranh mô tả món đồ chơi đó và đưa cho đối tác trong quan hệ giao tiếp ( có thể là cha mẹ, cô giáo, hoặc thậm chí là bạn cùng chơi ). Đối tác giao tiếp –chủ thể giao tiếp thứ 2 này sau đó sẽ đưa cho bé món đồ chơi mà bé thích. Sự trao đổi này sẽ củng cố quan hệ giao tiếp giữa 2 chủ thể.
– PECS cũng được sử dụng để giúp trẻ có thể đưa ra nhận xét về một sự vật hiện tượng mà trẻ nhìn thấy hoặc nghe thấy từ môi trường xung quanh. Ví dụ, một đứa trẻ có thể nhìn thấy một chiếc máy bay bay trên bầu trời và đưa cho người cùng chơi một bức tranh có vẽ hình chiếc máy bay. Khi đứa trẻ bắt đầu hiểu được ích lợi của việc giao tiếp, chúng ta có quyền hy vọng về việc trẻ sẽ có nhu cầu giao tiếp một cách tự nhiên.
* Tác dụng của PECS:
– Các công trình nghiên cứu (Ganz và Simpson, 2004; Liddle 2001) đã chứng tỏ hiệu quả của PECS trong việc dạy trẻ phát triển sớm các kỹ năng, đặc biệt trong việc dạy trẻ chậm phát triển. Một nghiên cứu đối với các trẻ ở độ tuổi mẫu giáo chậm phát triển ngôn ngữ, trong đó có cả một số bé mắc các hội chứng tự kỷ cho thấy sau khi áp dụng PECS một cách có hệ thống và có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường, chỉ sau 1 năm, các bé đã có thể không cần sử dụng hệ thống PECS và bắt đầu giao tiếp bằng ngôn ngữ thông thường.
– Kết quả này cùng với những kết quả nghiên cứu khác, có thể nói đã chứng tỏ khả năng của PECS với tư cách là một giáo cụ công hiệu cho việc phát triển kỹ năng giao tiếp tự nhiên ở trẻ, trong đó đặc biệt là trẻ tự kỷ và hiệu quả càng rõ nét nếu được áp dụng trước độ tuổi đi học – tức là trước 6 tuổi.
* Ưu điểm và hạn chế của phương pháp PECS
1. Ưu điểm
– Rõ ràng, cố ý, trẻ chủ động
– Phát triển giao tiếp chức năng nhanh.
– Có thể mở rộng trình độ giao tiếp.
– Phát triển lời nói.
2. Khuyết điểm:
– Cần nhiều thời gian chuẩn bị tài liệu và hình ảnh.
– Tập trung vào khả năng giao tiếp, không phải chương trình bao gồm các lĩnh vực xã hội, vận động….
* Cách thức sử dụng:
Vấn đề mấu chốt của PECS là sự khuyến khích động viên/ phần thưởng trực tiếp bằng chính những đồ vật mà bé yêu thích sau khi bé thể hiện chính xác điều mình muốn qua việc chọn lựa tranh/ ảnh thể hiện đúng đồ vật hiện tượng đó.
Cho dù không sử dụng ngôn từ , trẻ vẫn có thể có được những phần thưởng vật chất như điều mà bé mong muốn.
Những phần thưởng vật chất này có ý nghĩa với trẻ hơn là những phần thưởng về tinh thần hay còn gọi là những sự tán thưởng của đám đông thông qua thái độ, cử chỉ ít nhất là trong giai đoạn 1- khi trẻ bắt đầu học PECS. Tuy nhiên, nếu việc đạt được phần thưởng vật chất kia là quá khó đối với bé điều đó nghĩa là để tạo thành từ quá khó đối với bé – thì ý nghĩa của việc học giao tiếp sẽ không còn nữa. Hậu quả là sự quấy nhiễu, không hợp tác hoặc những hành vi không kiểm soát được của trẻ bởi vì chính trẻ cũng không hiểu được một cách rành rẽ là trẻ thích gì.
Tuy nhiên, khi dạy trẻ PECS , vấn đề về hành vi thường sẽ được giải quyết theo chiều hướng tích cực như một lợi ích vô hình của PECS mà mọi người thường không để ý.
Điều này được lý giải một cách đơn giản là:
Khi trẻ học được cách giao tiếp và giao tiếp một cách có hiệu quả (tức là diễn đạt được điều mình muốn và được mọi người đáp ứng điều đó) thì dù ít dù nhiều sự bức xúc trong trẻ sẽ giảm đi và chất lượng của sự tương tác sẽ thay đổi. Mà bản chất của tự kỷ cũng như sự rối loạn hành vi là vấn đề tương tác.
PECS cũng có tác dụng rất tốt trong việc tăng cường kỹ năng hòa nhập, giao tiếp xã hội của trẻ bởi tại đây trẻ được học để phải tiếp cận người cùng chơi, phải giao tiếp để đạt được điều trẻ muốn.
Vì vậy, một khi PECS phát huy tác dụng cũng là khi các vấn đề về hành vi ở trẻ giảm đi đáng kể.
**** Không có phương pháp nào là vạn năng
Dù PECS được coi là phương pháp có nhiều ưu thế nhất áp dụng đối với tuổi mẫu giáo ( do việc học có hỗ trợ trực quan – phù hợp với trình độ phát triển nhận thức và phát triển của não bộ ) nhưng để phát huy hiệu quả, PECS thường được áp dụng khá linh hoạt và kết hợp với nhiều phương pháp khác.
Đặc biệt đối với trẻ tự kỷ, có rối loạn về hành vi… tức là những đối tượng trẻ không chỉ có hạn chế về phát triển ngôn ngữ mà thông thường còn có một số gặp một số khó khăn khác như cảm giác ( thiểu hoặc cường giác), khả năng vận động… việc kết hợp giữa PECS và các phương pháp khác như ABA, Sensory therapy (Điều hoà cảm giác ) hay Play ground ( Vui chơi / giải trí)..rất được khuyên dùng.
Mời bạn tham gia Group Thắp đèn xanh – Đồng hành cùng trẻ Tự kỷ để thảo luận, chia sẻ và đồng hành cùng các trẻ Tự kỷ!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
– PECS and communication Abilities in Children with ADS.
– www.tretuky.com
– www.daytretuky.com